Analiza składu ciała – co, jak i dlaczego?

Ta słynna analiza składu ciała – legendarne narzędzie dietetyka, badanie, którym kuszą na siłowni. Większość ludzi wie, że to badanie służy do określenia ile ciało zawiera tłuszczu, jednak tylko 2 na 10 zapytanych osób (interesujących się zdrowym trybem życia) potrafiło dokładnie powiedzieć, na czym polega pomiar i do czego służą nam wyniki.

Świadomość zalet zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej zwiększa się z roku na rok i coraz więcej ludzi szuka informacji na temat badań i pomiarów związanych z własnym ciałem.

Z analizą składu ciała zawodowo zajmuję się od kilku lat. Wyjaśnię Wam krok po kroku o co właściwie w tym chodzi, jak to przebiega i do czego realnie jest potrzebne właśnie to badanie.

Do w/w analizy wykorzystywana jest bioimpedancja elektryczna (BIA, bioelectrical impedance analysis) – nieinwazyjna metoda, wykorzystująca opór elektryczny tkanek ciała. Polega na podłączeniu elektrod do stóp i dłoni i badaniu odpowiedzi ciała na prąd przemienny o częstotliwości 50 kHz. Prąd przechodzi przez tkankę tłuszczową o wiele łatwiej, niż przez mięśniową, czy kostną, dzięki większej zawartości wody, co pozwala zmierzyć faktyczną ilość tych struktur w ciele. Jest to całkowicie bezpieczne i nieodczuwalne badanie. Nawet jeden włos na Waszej głowie nie zacznie się jeżyć.

Przed wykonaniem badania należy podać swoją płeć, wiek, wzrost i poziom aktywności fizycznej.

Dla każdego badania istnieją przeciwwskazania –  analizy nie powinny wykonywać:

• kobiety w ciąży,
• osoby z rozrusznikiem serca,
• osoby z metalowymi ciałami obcymi w ciele,
• osoby chore na padaczkę,

ze względu na zakłócenie przebiegu prądu, co da nieprawidłowe wyniki.

Pomiar należy wykonywać minimum 4 godziny po posiłku, z opróżnionym pęcherzem. Dla wiarygodniejszych wyników, kolejne ważenia powinny odbyć się o takiej samej porze dnia. Dodatkowo – u kobiet – badanie najlepiej przeprowadzać w połowie cyklu, badanie bezpośrednio przed lub w trakcie okresu może być nie diagnostyczne.

Przed badaniem nie powinno się również:

• spożywać alkoholu (48 godzin),
• uprawiać intensywnego wysiłku fizycznego (12 godzin),
• stosować leków/substancji moczopędnych (7 dni),
• spożywać bardzo słonych potraw i przekąsek (24h).

Może to wpłynąć na całkowitą zawartość wody w organizmie, co da fałszywe wyniki.

Aby wykonać analizę składu ciała należy stanąć gołymi stopami na wadze, na elektrodach i chwycić w dłonie uchwyt z dodatkowymi elektrodami. Należy stać nieruchomo przez kilka sekund.

Otrzymamy wtedy wyniki, które będą zawierać takie informacje jak:

• masa ciała,
• masa tkanki tłuszczowej,
• wskaźnik tkanki trzewnej,
• masa tkanki mięśniowej,
• całkowita zawartość wody w organizmie,
• minerały kostne,
• wiek metaboliczny,
• BMI – wskaźnik masy ciała,
• czy wskaźnik dziennego zapotrzebowania na kalorie.

Poznamy również rozkład masy tkanki mięśniowej i tłuszczowej w kończynach i korpusie.

Analiza wyników pozwoli ocenić w jakiej kondycji jest nasze ciało. Może być przydatna do diagnozy niektórych chorób. Wykonywana regularnie pozwoli na szybszą interwencję, w przypadku pogorszenia się parametrów.

Przejdźmy do omówienia każdego z parametrów:

Masa ciała – po prostu aktualna masa ciała wyrażana w „kg”. W ciągu dnia ulega ona zmianie, w zależności od masy spożytego jedzenia, ilości wypitej wody, u kobiet od dnia cyklu. Od rana do wieczora możemy przybrać nawet do 2 kg, jednak nie powinniśmy się tym przejmować.

Masa tkanki tłuszczowej – często podawana jest w „%”. Dzięki tkance tłuszczowej gromadzimy kwasy tłuszczowe potrzebne do celów energetycznych, utrzymujemy odpowiednią temperaturę ciała, chroni ona narządy wewnętrzne, dzięki niej produkowane są hormony, białka i cytokiny (białka układu odpornościowego). Jej norma różni się w przypadku kobiet i mężczyzn oraz ich wieku.

Zbyt niska zawartość tkanki tłuszczowej może powodować:

• obniżenie libida,
• spadek testosteronu u mężczyzn,
• rozregulowanie gospodarki hormonalnej,
• brak miesiączki,
• zmniejszenie płodności,
• utratę masy kostnej, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy w przyszłości.

Zbyt wysoka zawartość tkanki tłuszczowej może powodować:

• cukrzycę typu II,
• nadciśnienie tętnicze,
• chorobę niedokrwienną serca,
• choroby pęcherzyka żółciowego,
• udary mózgu,
• niektóre z nowotworów.

Wskaźnik tkanki trzewnej (wisceralnej) – określa zawartość tkanki tłuszczowej, znajdującej się w okolicach narządów wewnętrznych. Pomiar bioimpedancją określa ją w wartościach od 1 do 60. Norma mieści się od 1 do 12. Ilość tkanki wisceralnej jest zależna od diety. Wzrasta wraz ze zbyt dużym spożyciem fast foodów, produktów przetworzonych, słonych przekąsek, słodyczy i alkoholu. Mimo normalnej, bądź niskiej ilości całkowitej masy tkanki tłuszczowej, podwyższony wskaźnik tkanki trzewnej jest objawem wielu chorób, bądź może być przyczyną:

• insulinooporności,
• cukrzycy typu II,
• nadwagi i otyłości,
• stłuszczenia wątroby,
• chorób serca i układu krążenia.

Masa tkanki mięśniowej – wyrażana w „kg”. w jej skład wchodzą mięśnie szkieletowe, mięśnie gładkie (budują ściany narządów układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego, oraz naczynia krwionośne). Im większa zawartość tkanki mięśniowej, tym większa ilość spalanych kalorii. Przyspiesza to proces zmniejszania tkanki tłuszczowej. Dlatego warto wprowadzać trening siłowy do planu treningowego, w przypadku chęci redukcji masy ciała.

Całkowita zawartość wody w organizmie – przeważnie wyrażana jest w „%”. Określa całkowitą zawartość wody w ciele (również w tkance tłuszczowej i mięśniowej). Ciało człowieka zbudowane jest z 50-70% wody. Wraz z wiekiem jej zawartość spada. Im więcej tkanki mięśniowej, tym większa zawartość wody. Jej norma różni się w przypadku kobiet i mężczyzn.

Zbyt niska zawartość wody może być spowodowana:

• zbyt wysoką zawartością tkanki tłuszczowej,
• odwodnieniem – zbyt małą podażą płynów w ciągu dnia,
• wymiotami,
• biegunką.

Należy pamiętać, iż długotrwała niska zawartość wody spowodowane zbyt niską podażą płynów może skutkować:

• zakażenie dróg moczowych,
• kamicę nerkową,
• kamicę pęcherzyka żółciowego,
• nadciśnienie,
• choroby przyzębia,
• zaćmę,
• udar mózgu,
• chorobę zakrzepowo-zatorową,
• nowotwory pęcherza i jelita grubego.

Zbyt wysoka zawartość wody może być spowodowana:

• zaburzeniem funkcji nerek, serca i wątroby,
• obrzękami,
• zmianami hormonalnymi.

Minerały kostne – przewidywana masa mineralna kości. Pomocna w ocenie ryzyka osteopenii i osteoporozy w przyszłości. Jej średnia różni się w przypadku kobiet i mężczyzn.

Wiek metaboliczny – obliczany jest za pomocą porównania podstawowej przemiany materii z poszczególną grupą wiekową. Jeśli jest niższa niż średnia grupy, wiek metaboliczny wzrasta. Należy wtedy zwiększyć swoją aktywność fizyczną i/bądź zredukować masę ciała.

BMI – określa współczynnik masy ciała, podzielonej przez wysokość w metrach do kwadratu. Nadmierna masa ciała i kolejno otyłość, predysponuje do rozwoju wielu chorób, przede wszystkim do insulinooporności, cukrzycy typu II, nadciśnienia tętniczego, czy choroby niedokrwiennej serca.

O parametrze BMI pisałam szerzej w artykule o masie i redukcji.

W przypadku osób z wysoką zawartością tkanki mięśniowej, prawidłową, bądź niską zawartością tkanki tłuszczowej, BMI będzie niemiarodajnym parametrem i nie należy sugerować się jego wynikami.

Wskaźnik dziennego zapotrzebowania na kalorie – wyrażany w „kcal”. Podaje przypuszczalną ilość kalorii, jakie należy spożyć w ciągu dnia, zgodnie z całkowitą przemianą materii.

Analiza składu ciała jest przydatna nie tylko w kontroli efektów stosowania „redukcji” czy „masy”, ale i w profilaktyce zdrowotnej. Warto wykonywać taką analizę, aby na bieżąco sprawdzać kondycje ciała. Jest szybka, tania i łatwo dostępna.

Materiały źródłowe:

http://www.tanitapolska.pl/baza-wiedzy/analiza-wynikow-pomiarowych

https://pl.wikipedia.org/wiki/

Karowicz-Bilińska A. Woda i jej znaczenie dla organizmu kobiety. Ginekol Pol. 2011, 82, 455-459.

www.laserdelux.pl/prawidlowa-ilosc-tkanki-tluszczowe-w-organizmie/

Zdjęcia – zbiory własne